Στις 28 Μαΐου οι πολίτες του Αζερμπαϊτζάν γιορτάζουν την πιο σημαντική εθνική τους γιορτή, την Ημέρα της Δημοκρατίας. Την ημέρα αυτή το 1918 ανακηρύχθηκε η Λαοκρατική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν – η πρώτη κοινοβουλευτική δημοκρατία στον μουσουλμανικό κόσμο.
Η Λαοκρατική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν ιδρύθηκε από τους ηγέτες του αζέρικου εθνικού-δημοκρατικού κινήματος. Είχαν σπουδάσει στα κορυφαία ευρωπαϊκά και ρωσικά πανεπιστήμια και είχαν αποκτήσει την εμπειρία της πολιτικής και κοινοβουλευτικής δραστηριότητας στο ρωσικό κοινοβούλιο και τα ρωσικά πολιτικά κόμματα. Κατάφεραν να ιδρύσουν το πρώτο δημοκρατικό πολίτευμα με πολυκομματικό κοινοβούλιο στην Ανατολή. Στο κοινοβούλιο εκπροσωπούνταν 11 κορυφαία πολιτικά κόμματα της Δημοκρατίας και οι βασικές εθνικές της μειονότητες. Ο εκλογικός νόμος που ψηφίστηκε το 1919 έδωσε στις γυναίκες ίσα εκλογικά δικαιώματα με τους άντρες – η καινοτομία αυτή εκείνη την περίοδο δεν υπήρχε στην εκλογική πρακτική ακόμη και μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών, όπως η Αγγλία, η Γαλλία και η Ελβετία.
Κατά τη σύντομη περίοδο της ύπαρξής της – 23 μήνες (από τις 28 Μαΐου του 1918 έως τις 28 Απριλίου του 1920) η Λαοκρατική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν διαδραμάτισε έναν σημαντικό ρόλο στην περιοχή. Ο ρόλος αυτός προσδιοριζόταν από τη στρατηγική της θέση στη διασταύρωση των συμφερόντων και σφαιρών επιρροής των Μεγάλων Δυνάμεων – της Ρωσίας και των χωρών της «Μεγάλης Τετράδας» που νίκησαν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο (ΗΠΑ, Αγγλία, Γαλλία και Ιταλία), της Οθωμανικής αυτοκρατορίας (Τουρκία), το πετρελαϊκό δυναμικό της χώρας, καθώς και τους αντικειμενικούς γεωγραφικούς και δημογραφικούς παράγοντες. Η «Πρώτη Δημοκρατία» ήταν το μεγαλύτερο κράτος του νότιου Καυκάσου. Η έκτασή της ήταν 114 χιλ. τετρ. χλμ. ή σχεδόν το 40% της έκτασης της Υπερκαυκασίας και ο πληθυσμός – 2,8 εκατομμύρια άτομα ή περίπου το 50% του πληθυσμού της περιοχής. Δεν είναι τυχαίο ότι στις αρχές του 1920 στο Μπακού λειτουργούσαν περίπου 20 Προξενεία και Διπλωματικές Αποστολές διαφόρων χωρών. Η Λαϊκή Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν άνοιξε τις Πρεσβείες της σε 15 πρωτεύουσες ξένων χωρών.
Από τις πρώτες μέρες της ανεξάρτητης ανάπτυξής της η Λαοκρατική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν ακολούθησε συνεπή πολιτική γραμμή για τη σύναψη ισότιμων σχέσεων με τη Σοβιετική Ρωσία, την Τουρκία, τις ΗΠΑ και τις ευρωπαϊκές χώρες. Η γραμμή αυτή εξέφραζε το αντικειμενικό ενδιαφέρον της κυβέρνησης της «Πρώτης Δημοκρατίας» για διπλωματική αναγνώριση εκ μέρους των χωρών αυτών, για τη σύναψη των ισότιμων διακρατικών σχέσεων μαζί τους, οι οποίες θα εγγυώνταν την ασφάλεια και την ανάπτυξη της Δημοκρατίας.
Αντιθέτως, η σοβιετική, μπολσεβίκικη Ρωσία ακολουθούσε την πολιτική της διπλωματικής μη αναγνώρισης της Λαοκρατικής Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν και της ταυτόχρονης στρατιωτικής και πολιτικής πίεσης εις βάρος της, τής αποδυνάμωσης των θέσεών της στο διεθνή στίβο. Οι ηγέτες της μπολσεβίκικης Ρωσίας, οι οποίοι μελετούσαν το ενδεχόμενο να αναγνωριστεί η ανεξαρτησία της Γεωργίας και της Αρμενίας, απέκλειαν έστω και την παραμικρή δυνατότητα της αναγνώρισης της Λαοκρατικής Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν. Για ποιο λόγο όμως; Το Αζερμπαϊτζάν ήταν πλούσιο σε κοιτάσματα πετρελαίου, τα οποία είχαν ιδιαίτερη αξία για τη ρωσική οικονομία που είχε αποδυναμωθεί από τον παγκόσμιο και τον εμφύλιο πόλεμο, και κατείχε πλεονεκτική στρατηγική θέση στις προσβάσεις προς την Τουρκία και το Ιράν και αποτελούσε για τη Σοβιετική Ρωσία έναν ασύγκριτα πιο σημαντικό στόχο από τη Γεωργία και την Αρμενία μαζί. Η κατοχή του Αζερμπαϊτζάν επέτρεπε στην ηγεσία της Σοβιετικής Ρωσίας να επιλύσει μια ολόκληρη σειρά στρατηγικών στόχων της εξωτερικής πολιτικής της.
Πρώτα, διασφάλισε τη δημιουργία ενός βολικού προγεφυρώματος στην περιοχή για τη μετέπειτα σοβιετικοποίηση της Γεωργίας και της Αρμενίας και, σε τελική ανάλυση, την επιστροφή όλης της Υπερκαυκασίας στη σφαίρα της ρωσικής επιρροής.
Δεύτερον, ήταν σημαντική για τον αποκλεισμό των ανταγωνιστριών δυνάμεων από την Υπερκαυκασία, την Κασπία θάλασσα και την περιοχή της Κεντρικής Ασίας.
Τρίτον, δημιουργούσε ευνοϊκές συνθήκες για τη στήριξη της καινούριας κυβέρνησης της Τουρκίας, η οποία, εξαιτίας της αντιδυτικής της φύσης, γινόταν στο τότε σκηνικό ο μόνος σύμμαχος της Σοβιετικής Ρωσίας στην περιοχή.
Τέταρτον, η εγκαθίδρυση του σοβιετικού καθεστώτος στο Αζερμπαϊτζάν τον Απρίλιο-Μάιο του 1920 είχε πολύ μεγάλη ιδεολογική και πολιτική σημασία για τους μπολσεβίκους από την άποψη της προπαγάνδας των ιδεών του κομμουνισμού στην μουσουλμανική Ανατολή.
Η άρνηση του δικαιώματος των Αζέρων της Υπερκαυκασίας να ιδρύσουν ένα ανεξάρτητο κράτος με πρωτεύουσα το πλούσιο σε πετρέλαιο Μπακού έφερνε τη Σοβιετική Ρωσία κοντά με τις αρμένικες εθνικιστικές δυνάμεις. Σύμβολο αυτής της συμμαχίας μεταξύ των μπολσεβίκων και των Αρμενίων έγινε η τρομοκρατία που εξαπολύθηκε τον Μάρτιο του 1918 εις βάρος του άμαχου αζέρικου πληθυσμού του Μπακού και άλλων περιοχών του Αζερμπαϊτζάν, κατά την οποία σκοτώθηκαν περίπου 20 χιλιάδες άμαχοι πολίτες, και η καλοκαιρινή (Ιούνιος-Σεπτέμβριος του 1918) στρατιωτική εκστρατεία κατά της Λαοκρατικής Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν. Ο στρατός που πολέμησε κατά της κυβέρνησης της Λαοκρατικής Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν κατά 60-70% αποτελείτο από Αρμένιους.
Πηγη. ForeignAffairs.gr.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου