Πρώτον, οι εκλογές έδειξαν ότι η Ουκρανία - σε αντίθεση με τη γείτονά της Λευκορωσία - δεν είναι δικτατορία όπως ισχυρίστηκαν ορισμένες χώρες της ΕΕ (όπως η Γερμανία) και η αξιωματική αντιπολίτευση. Οι εκλογές ήταν λίγο πολύ ελεύθερες και επετράπη στην αντιπολίτευση να κάνει την προεκλογική της εκστρατεία. Όμως, η Ουκρανία θα πρέπει να κριθεί με βάση τα Ευρωπαϊκά πρότυπα και όχι αυτά της Λευκορωσίας. Ο Πρόεδρος Viktor Yanukovych και το επιτελείο του δεν είναι πλήρως προσηλωμένοι στη δημοκρατία. Η φυλάκιση της εξέχουσας ηγέτιδας της αντιπολίτευσης, Yuliya Tymoshenko, της αφαίρεσε το δικαίωμα του εκλέγεσθαι και οι αρχές χρησιμοποίησαν ένα σωρό τεχνικές, για να επηρεάσουν υπέρ του κυβερνώντος κόμματος, δίνοντας στον Πρόεδρο ένα σαφές πλεονέκτημα.
Δεύτερον, θέματα χρηματοδότησης: σωστά επέκρινε ο ΟΑΣΕ την άνιση μεταχείριση για διάφορα κόμματα τα οποία συμμετείχαν στις εκλογές. Το Κόμμα των Περιφερειών (PoR) φαίνεται να έχει κάνει πλήρη χρήση των διοικητικών πόρων που είχε στη διάθεσή του σε διάφορες περιοχές, καθώς και σε εθνικό επίπεδο. Επιπλέον, στην πορεία προς τις εκλογές, η κυβέρνηση του PoR δαπάνησε περίπου 3 δις. δολάρια, που διοχετεύτηκαν κυρίως στους ανθρώπους των οποίων το εισόδημα εξαρτάται εν μέρει από τις κρατικές επιχορηγήσεις. Το γεγονός αυτό λειτούργησε ως από μηχανής θεός πάνω στην ώρα για τις βουλευτικές εκλογές.
Μετράνε, επίσης και οι ιδέες και οι κανόνες: οι δεσμεύσεις, η πρόσβαση στα δημόσια οικονομικά και η ικανότητά τους να τα χρησιμοποιήσουν για να πετύχουν τους στόχους τους, προσφέρει ένα σημαντικό πλεονέκτημα στο PoR, αλλά το κόμμα «Πατρίδα» της Tymoshenko φαίνεται να έχει προσελκύσει λιγότερους υποστηρικτές σε σχέση με το 2007 (όταν έλαβε 30%). Αυτό το εκλογικό μπλοκ, το οποίο θεωρείται ως η παραδοσιακή αντιπολίτευση ενάντια στον Πρόεδρο Yanukovich, φαίνεται ότι δυσκολεύεται να προσελκύσει ψηφοφόρους πέρα από τον κύκλο των υποστηρικτών του. Αποτέλεσμα είναι πολλοί από αυτούς που είναι απογοητευμένοι με τη σημερινή κυβέρνηση έχουν στραφεί προς τα «διαμαρτυρόμενα» κόμματα, όπως το UDAR του Vitali Klitschko ή τη Svaboda, αντί να υποστηρίξουν την «παραδοσιακή» αντιπολίτευση. Φαίνεται πως η αντιπολίτευση, η Πατρίδα, το UDAR και η Svaboda έχουν κερδίσει τη λαϊκή ψήφο, ενώ το PoR κυριαρχεί στις μονοεδρικές περιφέρειες. Όλως παραδόξως, το 2011, η αντιπολίτευση στην πραγματικότητα υποστήριξε την διάταξη η οποία άλλαξε το εκλογικό σύστημα της χώρας από απλή αναλογική σε μεικτό σύστημα.
Σε τί κατάσταση οδηγούν τις σχέσεις της Ουκρανίας με την ΕΕ αυτές οι εκλογές; Είναι πιθανό ότι, βραχυπρόθεσμα, οι σχέσεις θα μείνουν στην ίδια κατάσταση που ήταν και πριν τη διεξαγωγή των εκλογών. Παρά το γεγονός ότι και οι δυο πλευρές συμφωνήσαν στην υπογραφή μιας καινούριας Συμφωνίας Σύνδεσης, καθώς και στην υπογραφή μιας νέας μακροχρόνιας εμπορικής συμφωνίας (τη λεγόμενη «Ολοκληρωμένη και σε Βάθος Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου, ή αλλιώς τη DCFTA), η ΕΕ απαιτεί από την Ουκρανία να βελτιώσει τον δημοκρατικό μηχανισμό της και να επιλύσει τα προβλήματα επιλεκτικής δικαιοσύνης που αντιμετωπίζει (όπως τη φυλάκιση της πρώην πρωθυπουργού Yuliya Tymoshenko και άλλων) πριν υπογράψει και επικυρώσει τις προαναφερθείσες συμφωνίες. Η διεξαγωγή των πρόσφατων εκλογών παρακολουθήθηκε στενά, επίσης, από την ΕΕ και αν και οι εκλογές ήταν σχετικά ελεύθερες, η εκτίμηση του ΟΑΣΕ δεν οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η Ουκρανία πέρασε τη δοκιμασία που της τέθηκε.
Δεν υπάρχει εύκολος δρόμος για να βγει η ΕΕ από το αδιέξοδο στο οποίο βρίσκεται: αυτοί που επιθυμούν την αποφυλάκιση της Tymoshenko μπορεί να περιμένουν μήνες, αν όχι χρόνια. Από την άλλη, αυτοί που επιθυμούν την υπογραφή των Συμφωνιών με την Ουκρανία μπορεί να κατηγορηθούν ως κοντόφθαλμοι και να θεωρηθεί ότι παραχωρούν τις συμφωνίες στο Κίεβο, παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση του Yanukovich έχει πράξει ελάχιστα για να της αξίζει κάτι τέτοιο. Μία εκ των βραχυπρόθεσμων λύσεων θα ήταν να μετατοπίσουν λίγο την προσοχή τους: με ή χωρίς την υπογραφή της DCFTA και των συμφωνιών Σύνδεσης, η ΕΕ παραμένει έτοιμη να βοηθήσει την Ουκρανία να αντιμετωπίσει τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει: την εκτεταμένη διαφθορά, ένα πολιτικοποιημένο δικαστικό σύστημα, μια παντελή απουσία του κράτους δικαίου και μια μη μεταρρυθμισμένη οικονομία. Η κυβέρνηση αυτή δεν έχει δείξει μεγάλο ενθουσιασμό για την αντιμετώπιση όλων αυτών των μεγάλων προβλημάτων, αλλά σε κάποιους άλλους τομείς, όπως την εισαγωγή ενός νέου ποινικού δικαίου ή κάποιες μεταρρυθμίσεις σχετικά με την ενδεχόμενη απελευθέρωση του καθεστώτος βίζας με την ΕΕ έχουν γίνει κάποια βήματα. Η συνέχεια σε αυτές και σε άλλες αλλαγές θα χρειαστεί την εμπειρία και την οικονομική βοήθεια της ΕΕ: αυτά μπορεί να τα παρέχει σε μια ad-hoc βάση, με στόχο συγκεκριμένους τομείς και μεταρρυθμίσεις με τη χρήση κονδυλίων του ENPI.
Προφανώς, αυτές οι προτάσεις δε δίνουν απαντήσεις στα μακροχρόνια ερωτήματα σχετικά με τη φύση του μέλλοντος των σχέσεων μεταξύ της Ουκρανίας και της ΕΕ. Η κυβέρνηση του Κιέβου έχει κάνει ελάχιστα πέρα από το να ρητορεύει για να αποδείξει το ενδιαφέρον της για μια πραγματική και βαθιά συνεργασία με την ΕΕ, η οποία θα βασίζεται σε κοινά συμφέροντα και αξίες. Η ΕΕ θα πρέπει να σταματήσει και να σκεφτεί το ποιοί είναι οι πραγματικοί της φίλοι στην Ουκρανία, πώς μπορούν να συμμετάσχουν στις προσπάθειές της να βοηθήσει την μετάβαση της χώρας και πώς θα μπορούσε να επεκταθεί ένας τέτοιος κύκλος. Όταν ρώτησα έναν αξιωματούχο της ΕΕ πρόσφατα ποιές μεταρρυθμίσεις θα μπορούσαν να εφαρμοστούν και να υποστηριχτούν στην Ουκρανία από την ΕΕ ακόμα και χωρίς την DCFTA και τις συμφωνίες Σύνδεσης, η απάντηση που έλαβα ήταν ότι οι περισσότερες από τις επείγουσες μεταρρυθμίσεις θα μπορούσαν να ξεκινήσουν χωρίς την DCFTA, μόνο εάν η κυβέρνηση τις επιθυμούσε. Συνεπώς, η ΕΕ θα πρέπει να μην βιαστεί να υπογράψει τις διάφορες συμφωνίες τώρα, αλλά θα πρέπει να συνεχίσει να παρακολουθεί και να δοκιμάζει την ετοιμότητα του Κιέβου για μεταρρυθμίσεις και να παρέχει υποστήριξη για τις μεταρρυθμίσεις στις οποίες προβαίνει η κυβέρνηση νόμιμα.
Jana Kobzova
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου